Kunan UNICEF willan 133 pura 275 hunupurapash wawakunami kawsan atipanakuk china kawsay pachamamapi. Kay yupayka shunmakmi Latinoamérica suyupi, maypi masnaykuna kan kay 11.3 pura 25.5 mashnay hunukunapi.

Chaymanta, kay taripay wachu shiminchan kipapakchirurayta, wiñariyta yuyayukkuna llika ruraytapish nunayachakkuna sinchiyachiman ishkay rurayñankuna tiksichanikkunapi wawakunawan llankaymanta maklluypa Kikinmitallanpipi: kikinchay rimanakupuypish.

Kay yuyayuk llikaka mawkashka kanalla kanka rurachinkapak runancha taripayta ayllu taripaytapsih paktayuyanaykunkapak runancha imakaykunata rikuchin sapan wawa, chaymanta kipapash, ushaykukmi chawchuchin kuskashka ruraykuna wawa llakimantahawa llamkayman (Harkachina, makanayay, wankurikawsay yachapuykunawan llakimantakuna, shuktakkunapurapish).

Organización Mundial de la Salud (OMS) unanchi kay 7.300 hunu kawsakkunamanta tiyan kunan ñukanchik chaskapi, 1.000 hunukuna kuchulla kawsankuna discapacidad wallpay wakinwan kushka rikchayackikkuna talli, rukuyay, ñikaypash.

Shinallatak, sinchishimichina kanchik shuk hatun patsakri discapacidad runakuna kakunaka willaywan purachishka chikan chapukuna ñakarin. Kay shina, Fundación Americana de la Tartamudez unanchi kunan pachakamanka70 hunu runakunami mana hawalla rimanata rimanchu. Chasnallatak, OMS rikuchin wiñariy ñankunapi kak mamallaktakunapika yanapa pakchiyachaykuna mañankunamantaka kay shuk 5 pura 15% shukllallla wawakuna yuyayyukkunapashllami yaykunkuna.

Chaymanta, kay wachupika shamushkami wiñachispa shuk yuyayuk pachamamata karankapa sinchiyayta logopedas kakkunaman, hanpiyachakkunaman, yachachikkunaman, fonoaudiología yachakukkunaman, discapcidad charik wawakunaman, wanmrakunaman yuyayyukkunapish shinatllata willaypa/llakimanta purachiskapash chikan sami tallikuna rikuchikpapash. Kay pachamama ukupi charirinmi yachayyuk llikakuna, robóticos yanapakuna, kuyuk rurachiykuna, shuktakkunapurapash tawka hillaykuna. Kay hillayka kaypimi rikunalla: http://spelta.ec

Kunanka 4.75 yunakuna kuchulla web killkapankakunami tiyan kayka mawkakkunapak chikan sami mutsuriykunatami rurachin, kuyachikkuna shina, wankurikawsay llikakuna, rantinakunamanta, katurantikunamanta, llamkay mashkaymanta, willachikkuna, shuktakkunapurapish. Chaymanta, shuk web killkapanka chakisaruna tiksichanikmi kachu kay hamutaypakpak, mawkaypak, tukuy mawkakkuna yachayruraypash kaypi yaykuchishka discacidad kak runakuna yuyayyuk rukukunapsih. Shuk web killkapanka chakisaruna Kamaykuyka rurarina charin kamaynashpa paktay pataywakuna chakisaruna pakarichishka WCGA 2.0 samikuna shina (Chakisaruypak imashinakana web yachaykuna).

Kay taripay wachu, Observatorio de Accesibilidad Web kipapakchiruraywan, samikuna allí yachayruraykunapash, ñankamukuna yachanatatkikunapash rurakuyna, yachakuy, web chakisaruypak kuskakuna wiñariypipish yachayta shiminchan, kuskiy shinallatak kamaykuypash mamallaktapa web chakisaruypak kuskakunamanta CONADIS (Consejo Nacional para la Igualdad de Discapacidades) wawchiyaywan.

Shuk chasniy wallpashka kayakkunaka automática web chakisaruypak hillaymi yanapa shina wiñariy rurayñanman killkapankakuna kamaykuymanpash kaytaka kaypi rikunalla: www.observatorioweb.ups.edu.ec

Chakisarunaka shuk imakay, yachayñan discapacidad wankurishka rurayñan ashtawan karu kuskamami rinapan. Paktapuralla yarinami pataywakuna ayninakuypi tukuykuna paypachikpash sapsi muyuntinman.

Tarinchi wankurishka chakisaruypakman tawka paktayuyaykunata, paypa puray mawkaywan llapapachak kipapakchiruraypash unanchakuna shuk paktakta mawka runa wallpanamanta tukuy imakay hamutana pacha. Convención de los Derechos de las Personas con Discapacidad tantanakuyka pakarichin llaki harkachin achka shuktayachikkuna yachachiy, willay chakisarunaman chaywanpash paypa wakiwan shukllayachiy, chaymantami yachachiyka rirsishka tukrikillka nishka 24 kamachiypi, shukllak wallpaypi, unanchish ”… mamallaktachiykunaka arinin shuk yaykuchik llika yachachikamay tukuy pataykunapi”.

Chaywan tukuy yachahiy sinchikuy imamantachishkami paypa rurachiymanta mashnay hatunchakman mana kamachashka Kikinmitallanpipi runakunamanta, paykunapipish kankuna discapacidad kak runakuna. Shinapi         e-learning wiñariyka chakisaruypak yayachiy imaykuna ukkarikapash, wallpachan tawka shuktayachikkkunapi, paykunamanta tawkunamani shuklla rayku yachachiy.

Kay taripay wachu paktay Kayakka kan mashkay kamaykuymanta siminchanpash muyuntinpi virtuales yachakuy chakisaruypakkuna imaykuna yachakuy wallpaypash, ñawpaktakuna yachaykuna kuskishpa wankurishkakuna sumakyak kamaykuyman online patayachaykunapash samikuna metadatos yanapaywan.